สรุปข้อเสนอสร้างความปรองดองในชาติ โดยสถาบันพระปกเกล้า
นมัสการพระคุณเจ้า และท่านนักวิชาการเจ้าของบทความทุกท่าน
การเมืองเรื่องน้ำมัน และนโยบายการทำให้ทันสมัยของเมดเวเดฟ
โดย อนุช อาภาภิรม คอลัมน์ วิกฤติศตวรรษที่ 21
ในมติชนสุดสัปดาห์ ออนไลน์ ฉบับวันศุกร์ที่ 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2554 ปีที่ 31 ฉบับที่ 1591 หน้า 46
นํ้ามันและรวมทั้งทรัพยากรธรรมชาติอื่น ช่วยทำให้โซเวียตเป็นอภิมหาอำนาจ และก็มีส่วนทำให้มันล่มสลาย
และที่แปลกขึ้นไปอีกก็คือ การฟื้นการผลิตน้ำมันและราคาน้ำมันที่สูงขึ้นช่วยให้รัสเซียฟื้นตัวเป็นมหาอำนาจอย่างน้อยในภูมิภาค แต่ความเข้มแข็งนั้นเปราะบางและไม่ยั่งยืน
ความหมายของการคลังสาธารณะ (fiscal policy)
การคลังสาธารณะ (fiscal policy) คือ การกำหนดนโยบายทางการคลังเพื่อดำเนินงานการคลังด้านรายได้และรายจ่ายของรัฐ ถือเป็นเครื่องมือสำคัญในการวางแผนควบคุมประเภทการใช้จ่ายของรัฐบาล หรือการก่อหนี้สาธารณะให้สอดคล้องกับนโยบายและเป้าหมาย เพื่อสร้างผลกระทบต่อระบบสังคมเศรษฐกิจในภาพรวมของประเทศผ่านกลไกนโยบายรัฐ ทั้งด้านการผลิต การบริโภค การแจกจ่าย การแลกเปลี่ยนสินค้า สร้างสินค้าสาธารณะ และการบริการสังคม โดยนโยบายการคลังนับเป็นการแสวงหา และการใช้จ่ายเงินของรัฐบาลที่มีวัตถุประสงค์ หรือเป้ าหมายที่แน่นอนในระยะสั้น ซึ่งการจัดสรรทรัพยากร
ทฤษฎีสองนคราประชาธิปไตย
ในสถานการณ์การเมืองไทยที่ยังฝุ่นตลบอยู่ในขณะนี้ หลายท่านอาจเคยได้ยิน “ทฤษฎีสองนคราประชาธิปไตย” วันนี้ผมจะมาขยายความให้ฟังกันครับ
ทฤษฎี สองนคราประชาธิปไตยเป็นบทสรุปจากงานวิจัยของ ดร.เอนก เหล่าธรรมทัศน์ โดยเขาได้ตั้งข้อสังเกตถึงความแตกต่างของสองพฤติกรรม สองความคิด สองความต้องการของชาวนาชาวไร่ภาคชนบทและชนชั้นกลางชาวเมืองว่า
การกำหนดทางเลือกและการตัดสินใจเลือกนโยบาย : Brever and Deleon (1983)
Brever and Deleon (1983, p. 62) ได้ให้ความเห็นว่า การสร้างสรรค์ คือ สมรรถนะในการพิจารณาปัญหาและข้อเสนอทางเลือกนโยบายภายใต้ทัศนียภาพ (perspectives) และระเบียบวิธีการวิเคราะห์ที่มีเอกภาพ และแตกต่างไปจากความพยายาม ที่เคยกระทำมาก่อนในการแก้ไขปัญหาสาธารณะทำนองเดียวกัน
การกำหนดทางเลือกและการตัดสินใจเลือกนโยบาย
Anderson (1994, pp. 33-34) ได้อธิบายว่า การกำหนดทางเลือกและการตัดสินใจ เลือกนโยบาย (public policy decision making and determination) เป็นกระบวนการ ที่พัฒนามาจากการก่อรูปนโยบาย โดยมีปัญหาสาธารณะ (public problems) เป็นโครงสร้างพื้นฐานของกระบวนการในกระบวนการก่อรูปนโยบาย การกำหนดทางเลือกนโยบายและการตัดสินใจนโยบาย สิ่งที่นักวิเคราะห์จะต้องคำนึงถึงตลอดเวลา
กระบวนทัศน์ใหม่ (New Paradigm) กับปัญหาของชาติ
ศาสตราจารย์ นพ.วันชัย วัฒนศัพท์
หลายคนที่ได้รับรู้เหตุการณ์บ้านเมืองในรอบสิบปีที่ผ่านมา ที่เผชิญกับการประท้วง ความขัดแย้ง การชุมนุมคัดค้านที่บางครั้งนำไปสู่ความรุนแรง นอกจากบ่นและเบื่อ แล้วหลายๆ คนก็ตั้งคำถามขึ้นมาว่า สงสัยต่อไปนี้ไม่ต้องคิดพัฒนา คิดสร้างอะไรแล้ว โรงไฟฟ้าก็ไม่ให้สร้าง เขื่อนก็ไม่ให้สร้าง แม้แต่ที่ทิ้งขยะที่ทุกๆ คน รวมทั้งผู้ประท้วงก็สร้างขยะขึ้นทุกวี่ทุกวันก็สร้างไม่ได้ เพราะทุกคนก็จะบอกว่าจะไปสร้างที่ไหนก็แล้วแต่ แต่ห้ามมาสร้างใกล้บ้านฉัน (หรือ Not in my backyard : NIMBY)
กระบวนทัศน์ (Paradigm)
คำว่า กระบวนทัศน์ (Paradigm) ซึ่งมาจากภาษากรีก โดย para แปลว่า beside ส่วน digm แปลว่า ทฤษฎี คือ ชุดแนวความคิด หรือ มโนทัศน์ (Concepts) ค่านิยม (Values) ความเข้าใจรับรู้ (Perceptions) และการปฏิบัติ (Practice) ที่มีร่วมกันของคนกลุ่มหนึ่ง ชุมชนหนึ่งและได้ก่อตัวเป็นแบบแผน ของทัศนะอย่างเฉพาะแบบหนึ่ง เกี่ยวกับความจริง (Reality) ซึ่งเป็นฐานของวิถี เพื่อการจัดการตนเอง ของชุมชนนั้น ทีทำหน้าที่สองประการ ประการแรกทำหน้าที่ วางหรือกำหนดกรอบ ประการที่สอง ทำหน้าที่บอกเราว่าควรจะประพฤติปฏิบัติอย่างไร ภายในกรอบเพื่อให้เกิดความสำเร็จ รวมไปถึง เราวัดความสำเร็จนั้นอย่างไร
Performace Management
ทิศทางการประเมินผลการปฏิบัติงาน
การพัฒนาระบบบริหารผลการปฏิบัติงานเกิดจากเจตนารมณ์ของสำนักงาน ก.พ.ที่จะปรับระบบประเมินผลการปฏิบัติงานเพื่อให้สามารถวัดและประเมินผลการปฏิบัติงานของข้าราชการได้อย่างจริงจังมากขึ้น สำนักงาน ก.พ. จึงได้ศึกษาวิเคราะห์หาแนวทางการปรับปรุงพัฒนาระบบประเมินผลการปฏิบัติงานโดยเริ่มจากการขอความร่วมมือจากส่วนราชการมาร่วมให้ความคิดเห็นเกี่ยวกับสภาพปัญหาที่เกิดขึ้น ซึ่งปัญหาที่พบมีมากมาย ไม่ว่าจะเป็นปัญหาความไม่ชัดเจนในการประเมิน ความยุติธรรมในการประเมิน คุณธรรมและทักษะของผู้ประเมินการใช้ความรู้สึกส่วนตัวในการประเมิน
การสร้างจิตสำนึกของประชาชนต่อวิถีชิวิตการปกครองท้องถิ่นกับความเป็นประชาธิปไตยไทย
ในประเทศที่พัฒนาแล้ว การปกครองท้องถิ่นเกิดขึ้นก่อนที่จะมีการปกครองระบอบประชาธิปไตยและการปกครองท้องถิ่นของประเทศที่พัฒนาแล้ว จะเป็นพื้นฐานของการปกครองระบอบประชาธิปไตย ถ้าเราลองเปรียบเทียบการปกครองท้องถิ่นของไทยกับประเทศที่พัฒนาแล้ว เราจะพบว่าประเทศไทยเป็นประเทศที่ไม่มีพื้นฐานของการปกครองท้องถิ่นที่เป็นอิสระมาก่อน และตามประวัติศาสตร์ของประเทศไทย เราเป็นประเทศหนึ่งที่รวมอำนาจไว้กับส่วนกลางมาโดยตลอด (อมร จันทรสมบูรณ์ : 2537)
ตัวแบบนโยบายสาธารณะ
Dye (1998, pp. 14-36)
Dye (1998, pp. 14-36) ได้นำเสนอตัวแบบการกำหนดนโยบายสาธารณะถึง 9 ตัวแบบ เป็นการเสนอแนวคิดที่แตกต่างกัน ดังนี้
1. Institutional Model ตัวแบบสถาบัน เสนอแนวคิดให้เห็นว่า การกำหนดนโยบายสาธารณะเป็นผลผลิตของสถาบันของรัฐ (policy as institutional output) ที่มีความสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิด เช่น สภาผู้แทน คณะรัฐบาล กระทรวง ศาล เทศบาลเป็นต้น โดยสถาบันของรัฐดังกล่าวจะกำหนดนโยบาย เพื่อนำไปปฏิบัติและบังคับใช้ในสังคม
ทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการกำหนดนโยบายสาธารณะ
ทฤษฎีชนชั้นผู้นำ (elite theory)
เป็นทฤษฎีที่ใช้อธิบายถึง การกำหนดนโยบาย จากความปรารถนาและความต้องการของชนชั้นผู้นำประเทศเนื่องจากประเทศถูกปกครอง ด้วยระบอบอำนาจนิยมเป็นของผู้ปกครองประเทศแต่ผู้เดียว ซึ่งผู้นำในระบอบนี้ใช้อำนาจอย่างเบ็ดเสร็จหรือแบบเผด็จการ หรือสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ฯลฯ เพราะหลักการของตัวแบบชนชั้นผู้นำที่ใช้ในการวิเคราะห์การกำหนดนโยบาย สาธารณะ จะให้ความสำคัญกับบทบาทหรืออิทธิพลของชนชั้นผู้นำหรือชนชั้นผู้ปกครอง ที่มีอำนาจในการตัดสินใจ นโยบายสาธารณะอย่างเด็ดขาด โดยชนชั้นปกครองเหล่านี้จะยึดถือความพึงพอใจ (preference) หรือค่านิยม (values) ของตนเอง
ความหมายนโยบายสาธารณะของพิทยา บวรวัฒนา และ ศุภชัย ยาวะประภาษ
นโยบายสาธารณะ เป็นวิชาที่พยายามศึกษาว่ารัฐบาลเลือกทำ และไม่ทำอะไร เพราะเหตุใด รัฐบาลมีแนวทางปฏิบัติอย่างไร และการกระทำของรัฐบาลก่อให้เกิดผลอะไรบ้าง กล่าวอีกนัยหนึ่ง การศึกษานโยบายสาธารณะ เป็นไปเพื่อทราบเหตุและผลของนโยบาย เหตุของนโยบายมีอะไรบ้าง ปัจจัยอะไรบ้างเป็น ตัวกำหนดนโยบาย ผลของนโยบายสารธารณะมีอะไรบ้าง นโยบายของรัฐบาลสามารถแก้ไขบรรเทาป้ญหาในสังคมมากน้อยแค่ไหนอย่างไร (พิทยา บวรวัฒนา, 2529)
ความหมายของนโยบายสาธารณะ
ความหมายของนโยบายสาธารณะมีนักวิชาการทางรัฐประศาสนศาสตร์หลายท่านด้วยกันให้ความหมายไว้ คือ
Dye (อ้างถึงใน สร้อยตระกูล (ติวยานนท์) อรรถมานะ, 2543, หน้า 143) ได้กล่าวว่า นโยบายสาธารณะ คือ สิ่งใดก็ตามที่รัฐบาลเลือกที่จะกระทำหรือไม่กระทำ
ความหมายของนโยบายสาธารณะนั้น มีนักวิชาการหลายท่านได้ให้ ความหมายไว้หลายความหมายด้วยกัน ดังต่อไปนี้
โทมัส อาร์ ดาย (Dye, 1984, p. 1 อ้างถึงใน ปียะนุช เงินคล้าย ม.ป.ป., หน้า 4) ได้ให้ ความหมายนโยบายสาธารณะว่า หมายถึง สิ่งใดก็ตามที่รัฐบาลเลือกทึ่จะกระทำหรือไม่กระทำ
กระบวนการกำหนดนโยบายสาธารณะของประเทศไทย
ปัจจุบันหลังจากที่ประเทศไทยได้ประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฉบับ ที่ 16 พุทธศักราช 2540 พรรคการเมืองมีความแข็งแกร่งมากขึ้นตามลำดับ จะเห็นได้จากการเลือกตั้งทั่วไปเมื่อวันที่ 6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2548 พรรคไทยรักไทย นำโดย พ.ต.ท. ทักษิณ ชินวัตร หัวหน้าพรรค ได้รับเลือกตั้งเข้ามาทั้งสมาชิกที่มาจากการเลือกตั้งแบบแบ่งเขตเลือกตั้ง และสมาชิกซึ่งมาจากการเลือกตั้งแบบบัญชีรายชื่อ จำนวนมากถึง 377 คน จากจำนวนสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรทั้งสิ้น 500 คน
กระบวนการนโยบายสาธารณะ
Anderson (1975, pp. 26-27) ได้ให้กรอบแนวคิดในกระบวนการนโยบายสาธารณะอย่างเป็นลำดับขั้นตอนไว้ 5 ขั้นตอน คือ
1. Problem Formation การก่อตัวของปัญหานโยบาย (policy problem) ปัญหานั้นเป็นปัญหาสาธารณะหรือไม่ ปัญหานั้นเป็นวาระของรัฐบาลที่ต้องกระทำหรือไม่ (policy agenda) โดยคำว่าปัญหา ต้องพิจารณาว่าเป็นปัญหาจริงหรือไม่ เพราะบางครั้งสิ่งที่เราคิดว่าเป็นปัญหา ความจริงอาจไม่เป็นปัญหาก็ได้
กระบวนการนโยบายสาธารณะ
สามารถแบ่งออกเป็น 2 กระบวนการใหญ่ ๆ ดังนี้
กระบวนการแรก เป็นแนวคิดกระแสหลักกล่าวคือ ได้ยึดการแบ่งกระบวนการ นโยบายออกเป็นขั้นตอนที่ต่อเนื่องกันในลักษณะที่ไม่ให้ความสำคัญต่อ ปฏิกิริยาโต้ตอบ ระหว่างขั้นตอนแต่ละขั้นตอน โดยทั่วไปมักแบ่งกระบวนการออกเป็น 3 ขั้นตอนใหญ่ๆ
ความคิดสร้างสรรค์และทักษะการคิดขั้นสูง
(Creative Thinking & High-order thinking skills)
โดย Ms. Jareerat Meesupanan.
ไอ สไตน์ เคยกล่าวไว้ว่า “จินตนาการสำคัญมากกว่าความรู้” จิตนาการเกิดจากความคิดที่สร้างสรรค์ ซึ่งจะนำพาให้เกิดนวัตกรรมใหม่ๆที่ช่วยให้เกิดความเจริญรุ่งเรือง โดยอาศัยความรู้และเทคโนโลยีที่มีอยู่เป็นเครื่องมือเพื่อให้บรรลุผลตาม
บทสรุปของ "ประชานิยม : หายนะจากอาร์เจนตินาถึงไทย?"
บ้านเขาเมืองเรา : ดร.ไสว บุญมา sawaib@hotmail.com กรุงเทพธุรกิจ วันที่ 1 สิงหาคม 2546
"ไทยจะล่มสลายคล้ายอาร์เจนตินาหรือไม่?" เป็นคำถามที่เกิดขึ้นน้อยลง ในวงการสนทนา ทั้งนี้ คงเพราะเศรษฐกิจไทย ดูจะฟื้นตัวอย่างแน่นอน จากวิกฤติเมื่อ 6 ปีที่แล้ว และข่าวคราวเกี่ยวกับ ปัญหาของอาร์เจนตินา ไม่ค่อยปรากฏบ่อยนัก หลังจากการเลือกตั้งประธานาธิบดีเมื่อ 3 เดือนที่ผ่านมา
หากรู้สึกว่า วันนี้เหนื่อยหนัก หยุดพักฟังเพลงซะหน่อย อาจช่วยให้มีแรงสู้กับปัญหาต่างๆ ได้นะ
เป็นตัวอย่างข้อสอบ นโยบายศาสตร์ (policy science) สำหรับนิสิตปริญญาเอก รปศ. มจร.
คำตอบวิชานโยบายศาสตร์
หลักสูตรพุทธศาสตร์ ดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชารัฐประศาสนศาสตร์ แบบ ๑.๒
เสนอ ศาสตราจารย์ ดร.กฤษ เพิ่มทันจิตต์
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
วันที่ ๒๘ มกราคม ๒๕๕๕
ข้อที่ ๑. จากคำพยากรณ์แบบอุปมาอุปไมยเชิงประวัติศาสตร์และเชิงวิจารณ์แบบเส้นตรงดังกล่าว มีความแม่นตรง (validity) ในเชิงหลักการณ์และเชิงเหตุการณ์อยู่มาก ส่วนความสมเหตุสมผล (rationality) จากบทเรียนที่เกิดขึ้นในประวัติศาสตร์ของประเทศอาร์เจนตินานั้น มีความสมเหตุสมผลที่กำลังเกิดขึ้นในประเทศไทย ในบางนโยบาย
เป็นผลงานการถอดเทป ของ ศ.ดร.กฤษ เพิ่มทันจิตร์ ซึ่ง อ.กฤษ ได้บรรยายเกี่ยวกับวิชา นโยบายศาสตร์ (policy science) เอาไว้เมื่อ เดือนพฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๔
งานถอดเทป อ.กฤษ เพิ่มทันจิตร์ 44